تـــب

[sinaweb 7]

[attach=config]1764[/attach]

 

 

تب از گذشته*هاي دور، هم به عنوان پاسخي به ناخوشي*ها و هم به عنوان بيماري تلقي مي*شده و اين ديدگاه دوگانه نسبت به تب، با وجودي که امروزه ما درک نسبتا کاملي از سازوکارهاي ??يزيولوژيک کنترل درجه حرارت بدن داريم، همچنان باقي مانده است. اگرچه دانش کنوني به ما مي*آموزد که تب، بخشي از پاسخ التهابي در بدن است و بنابراين تنها نشانه*اي از ??رآيند بيماري*زاي زمينه*اي است، هنوز احساس نياز مي*کنيم که «تب» را با دارو يا پاشويه درمان کنيم؛ هر چند که هميشه به چنين کاري نياز نيست.

تب چيست؟

 

تب، يک پاسخ سازگارکننده عمومي* در پاسخ به تحريک سيستم ايمني است. بررسي در حيوانات آزمايشگاهي نشان داده است اين پاسخ طبيعي بدن به بيماري، ميزان بقا را بالا مي*برد و دوره بيماري را کوتاه مي*کند.

اگرچه تعري?? تب بر حسب سن ??رد، محل اندازه*گيري درجه *حرارت و نوع دماسنج مورد است??اده ??رق مي*کند، به سادگي مي*توان آن را بالاتر ر??تن درجه حرارت بدن از حد نوسانات عادي آن در طول روز تعري?? کرد. باوجود شواهد ??زاينده در مورد آثار م??يد تب ملايم، هنوز ترسي عمومي *از ??رآيند تب وجود دارد. تب معمولا به عنوان شاخص شدت بيماري در نظر گر??ته مي*شود و بسياري از پزشکان، آن را جدي مي*گيرند. ترس مشابهي در والدين نيز وجود دارد؛ در حالي که اغلب موارد تب در کودکان خود به خود بهبود پيدا مي*کنند و کودکان موارد خ??ي?? تا ملايم تب را به راحتي تحمل مي*کنند. اين نگراني*ها شايد از ناآگاهي ما نسبت به ??رآيند ??يزيولوژيک تب ناشي شده باشد.

ضدتب*هاي طبيعي

 

درجه حرارت بدن در حين تب به ندرت از 40 درجه بالاتر مي*رود. ??رآيند تب معمولا خود به خود محدود مي*شود و بدن هورمون*هاي گوناگوني توليدمي*کند که مانع از آن مي*شوند که ا??زايش درجه حرارت از کنترل خارج شود. تصور مي*شود اين مواد ضدتب طبيعي به طور موثري آثار مخرب تب را از طريق سازوکارهاي پسخوراند من??ي کنترل مي*کنند. اين پس*خوراند من??ي ممکن است عامل نوسانات درجه حرارتي باشد که در بيماران* تب*دار ديده مي*شود. هنگامي که تب ا??زايش پيدا مي*کند به عنواني محرکي براي توليد مواد ضدتب دروني بدن عمل مي*کند که درجه حرارت را پايين مي*آورند. با ا??ت درجه حرارت، توليد اين مواد ضدتب کاهش پيدا مي*کند و درجه حرارت دوباره به «نقطه تنظيم*شده» هيپوتالاموس باز مي*گردد و اين روند تکرار مي*شود.

شواهد ??علي نشان مي*دهد که اين مواد ضدتب دروني بر سلول*هاي عصبي تنظيم*کننده درجه حرارت در ناحيه پره اپتيک در جلوي هيپوتالاموس و ديواره شکمي*دستگاه ليمبيک اثر مي*کنند.

همچنين شواهدي در دست است که داروهاي ضدالتهابي غيراستروييدي با کاهش توليد پروستاگلاندين e2 تب را مهار مي*کند. بديهي است توليد اين مواد ضدتب* دروني مانع آن مي*شود که تب حالتي غيرقابل کنترل پيدا کند.

اثر تب *بر بدن

 

ا??زايش درجه حرارت بدن، به پاسخ پيچيده* و دوسويه ر??تاري، هورموني و عصبي نياز دارد.

در اين حالت، ا??زايش توليد هورمون آدرنالين از بخش مرکزي غده ??وق*کليه رخ مي*دهد. اين هورمون به ا??زايش سرعت ضربان قلب، سرعت سوخت و ساز و توان عضلاني مي*انجامد. آدرنالين سرعت تجزيه قند گلوگز در سلو*ها و تبديل آن به انرژي را مي*ا??زايد و با سرعت گر??تن اين واکنش*هاي شيميايي، درون سلول*ها، توليد محصول ??رعي آنها که حرارت باشد هم ا??زوده مي*شود. آدرنالين همچنين نوعي تنگ*کننده عروقي قدرتمند در رگ*هاي محيطي است، به اين ترتيب، گرما در بدن ح??ظ مي*شود. تنگ* شدن شريانچه*هاي پوست، باعث ا??زايش مقاومت رگ*هاي خوني محيطي مي*شود و به اين ترتيب، خون از بسترهاي مويرگي پوست به با??ت*هاي عمقي*تر نزديک به مرکز بدن ??رستاده مي*شود. در نتيجه، حرارت ح??ظ مي*شود و از راه رسانايي، پرتوتابي، هم*ر??ت و تبخير، عرق

از دست نمي*رود. همچنين توليد هورمون ضدادراري کاهش مي*يابد. اين هورمون در بخش خل??ي هيپو??يز در مغز توليد و ذخيره مي*شود. در شرايط عادي اين هورمون با تغليظ ادرار از ازدست ر??تن آب از بدن جلوگيري مي*کند. اما کاهش توليد اين هورمون در هنگام بروز تب باعث از دست ر??تن مايع بيشتر و کاهش مايعات درون عروق و خارج عروق مي**شود و در نتيجه، انرژي کمتري براي ح??ظ درجه حرارت مرکزي بدن لازم است.

اين ??رآيندهاي ??يزيولوژيک پيامدهاي ر??تاري هم دارد. ??رد تب*دار ممکن است احساس سرما و لرز کند و خود را در پتو بپيچد و بدنش را جمع کند تا ميزان سطح بدن*اش را که در معرض محيط است کاهش يابد، يا در بستر بي*حرکت بماند.

حال اگر ما سعي کنيم بخش محيطي بدن را با انجام کاري مانند پاشويه سرد کنيم،* نتيجه، ا??زايش بيشتر سرعت سوخت و ساز و تلاش بيشتر بدن تبدار براي ح??ظ حرارت است؛ يعني وضع بدتر مي*شود. اگر به همان مثال «دستگاه حرارت مرکزي» برگرديم، تاثيربخش**ترين راه براي کاهش درجه حرارت بدن از 30 درجه به 21 درجه، اين نيست که پنجره*ها را باز کنيم. اين کار تنها باعث مي*شود که بويلر براي ح??ظ درجه حرارت محيط در حد 30 درجه تلاش بيشتري کند و به اين ترتيب، مقدار زيادي انرژي هدر رود.

در ??رد تب*دار نيز اثر مشابهي ايجاد مي*شود. هر چه شما سعي کنيد درجه حرارت محيطي بدن او را کاهش دهيد، هيپوتالاموس که اين کار را تهديد براي درجه حرارت مرکزي بدن مي*بيند، با ا??زايش سرعت سوخت و ساز بدن،* احتمالا با ايجاد لرز شديد و به کار انداختن بيشتر سازوکارهاي ح??ظ حرارت پاسخ خواهد داد.

??يزيولوژي تب

 

تب نوعي شاخص باليني در مجموعه*اي از پاسخ*ها است که در شايع*ترين حالت نسبت به ع??ونت*هاي ميکروبي رخ مي*دهد. تب يکي از چند ساز و کاري است که بدن براي خلاصي از عامل آسيب*رسان مهاجم به کار مي*برد.

موادي که تب را در بدن القا مي*کنند، تب*زا (پيروژن) نام دارند و ممکن است از خارج وارد بدن شوند. براي مثال، ويروس آسيب*رسان، سموم باکتريايي، ترکيب آنتي*ژن،آنتي*بادي و يا در داخل بدن توليد شوند مثل واسطه*هاي شيميايي مانند اينترلوکين و اينتر??رون.

در اينجا به چگونگي ايجاد تب در شايع*ترين حالت آن، يعني تب ناشي از ع??ونت ميکروبي، مي*پردازيم.

ع??ونت ميکروبي اگر به حال خود رها شود، در حالي که ميکروب مهاجم تکثير مي*شود، به مرگ يا آسيب با??ت*هاي محلي مي*انجامد. از اين سلول*هاي آسيب*ديده واسطه*هاي شيمايي التهاب*زايي مانند هيستامين، کينين*ها، پروستاگلاندين**ها، لکوترين*ها و اينترلوکين*ها آزاد مي*شوند. اين واسطه*هاي التهابي باعث جلب سلول*هاي س??يد خون به محل ع??ونت مي*شوند (??رآيند کموت***ي).

اولين گلبول*هاي س??يدي که به عامل ع??ونت*زا پاسخ مي*دهند، سلول*هايي به نام «ماکرو??اژها» هستند که ميکروب را مي*بلعند و به نوبه خود مجموعه*هايي از سيتوکين*ها و ساير مواد التهاب*زا را آزاد مي*کنند که پاسخ ايمني را تشديد مي*کند و تداوم مي*بخشد.

اين مواد التهاب*زا که مولکول*هاي کوچک پروتئيني هستند باعث ??عال شدن دستگاه ايمني و بروز تب مي*شوند.

تب يعني چند درجه؟

 

هنگام اندازه*گيري درجه حرارت بدن، در صورتي که درجه حرارت به اين ارقام رسيده باشد، مي*گوييم ??رد تب دارد:

• درجه حرارت مقعدي بالاتر از 8/37 درجه سانتي*گراد

• درجه حرارت دهاني بالاي 5/37 درجه سانتي*گراد

• درجه حرات زيربغلي بالاي 2/37 درجه سانتي*گراد

• درجه حرارت درون*گوشي بالاي 2/37 درجه سانتي*گراد

اندازه*گيري دهاني درجه حرارت طبيعي بدن 8/36 به علاوه يا منهاي 7/0 درجه محسوب مي*شود. اين امر به معناي آن است که درجه حرات دهاني ميان 1/36 درجه و 5/37 درجه احتمالا طبيعي محسوب مي*شود. البته بايد توجه داشته باشيد که نوسانات زيادي در درجه حرارت بدن رخ مي*دهد که هنگام اندازه*گيري تب بايد به آن توجه داشت. اين ارقام براي ??رد بزرگسالي است که ناشتا نيست، لباس راحتي پوشيده است، درون خانه در اتاقي که درجه حرارتي عادي 7/22 درجه تا 4/24 درجه سانتي*گراد دارد و در صبح با ??اصله زماني مناسبي پس از بلندشدن از بستر، تعيين شده است. به علاوه، براي اندازه*گيري درجه حرارت دهاني، ??رد نبايد دست کم در 15 تا 20 دقيقه قبل از آن چيزي خورده با نوشيده باشد يا سيگار کشيده باشد. درجه حرارت بدن در طول روز نوساني طبيعي دارد، کمترين درجه حرارت در ساعت 4 بامداد و بيشترين درجه حرارت در ساعت 6 بعدازظهر است. درجه حرارت طبيعي بدن ممکن است تا حد 6/0 درجه در ميان ا??راد مت??اوت و از روزي به روز ديگر تغيير کند. در زنان در زمان*هاي مختل?? چرخه قاعدگي درجه حرارت بدن تغيير مي*کند. درجه حرارت بدن پس از غذا خوردن بالا مي**رود و عوامل رواني نيز ممکن است بر آن تاثير بگذارند.

مواد تب زاي دروني

 

مواد بسياري در بدن ممکن است در نتيجه پاسخ التهابي آزاد شود، اما سيتوکين*ها بيشترين نقش را در ايجاد تب دارند. اين سيتوکين*ها از جمله شامل اينترلوکين*ها، اينتر??رون و عامل نکروز تومور آل??ا (tnf آل??ا) مي*شوند.

اين سيتوکين*هاي مختل??، هم آثار موضعي و هم آثار عمومي* دارند؛ براي مثال، اينترلوکين*ها به ارتباط سلولي ميان گلبول*هاي س??يد کمک کرده و به دليل اثر شبه*هورموني*شان بر شدت و مدت پاسخ التهابي اثر مي*گذارند.

به جز بروز پاسخ ايمني براي مقابله با ميکروب مهاجم، اينترلوکين*ها، اينتر??رون و tnf آل??ا با ايجاد ما*ده*اي به نام پروستاگلاندين e2، اثر تب*زاي دروني هم دارند. پروستاگلاندين*ها از اسيدهاي چرب ضروري در بدن توليد مي*شوند و به سادگي با گذر از ديواره سلولي وارد جريان خون مي*شوند. پروستاگلاندين*ها تقريبا در همه اندام*ها و با??ت*هاي بدن وجود دارند و آثار شبه*هورموني بر سلول*ها ايجاد مي*کنند، توليد آنزيم «آدنيل سيکلاز» را تنظيم مي*کنند و از اين راه مي*توانند بر سرعت سوخت و ساز سلول*ها اثر بگذارند.

در هيپوتالاموس در مغز که ترموستات بدن به حساب مي**آيد، پروستاگلاندين e2 نقش مهمي*در تغيير اختصاصي روند تنظيم درجه حرارت اي??ا مي*کند.

مشخص شده است که ميزان زيادي از گيرنده*هاي پروستاگلاندين e2 در ناحيه «پره-اپتيک» هيپوتالاموس وجود دارد که مسوول ايجاد تب است. در عين حال، هيپوتالاموس از طريق خوشه*اي از سلول*هاي عصبي در تماس نزديک با جريان خون است. اين ساختار عصبي به ??راتر از سد خوني مغزي (که ورود مواد از خون به مغز را کنترل مي*کند) مي*رود* و امکان تماس مستقيم مواد تب*زاي بيروني و دروني موجود در جريان خون و نيز پروستاگلاندين e2 را با هيپوتالاموس ايجاد مي*کند.

پيامد اثر مستقيم بر هيپوتالاموس ا??زايش «نقطه تنظيم» درجه حرارت بدن در اين اندام است. اکنون اين درجه جديد بالا ر??ته را هيپوتالاموس عادي ??رض مي*کند و تا زماني که توليد مواد تب*زا ادامه يابد، درجه حرارت بالا مي*ماند و تب ادامه مي*يابد.

شيوه عمل مانند تعيين درجه حرارت در دستگاه حرارت مرکزي در خانه است. اگر شما ترموستات دستگاه را در حد 21 درجه قرار دهيد، بويلر سيستم را آن*قدر گرم مي*کند تا درجه حرارت**اش به 21 درجه برسد. بعد هنگامي* که درجه حرارت به بالاي 21 درجه رسيد، بويلر به طور خود کار خاموش مي*شود و هنگامي*که درجه حرارت به زير 21 درجه رسيد، دوباره روشن مي*شود. حال اگر شما درجه ترموستات را مثلا به 30 درجه برسانيد، بويلر به گرم کردن سيستم تا رسيدن به اين درجه حرارت جديد ادامه خواهد داد.

 

منبع:سایت راسخون