گرز نادر شاه

[ماهان کیانی 0]

بیوگرا??ی:نادرقلی ملقب به تهماسب*قلی خان و نادر شاه از ایل ا??شار خراسان بود که به پادشاهی ایران رسید و بنیانگذار دودمان ا??شاریه شد. او دوازده سال (از ۱۱۱۴ تا ۱۱۲۶) بر ایران حکومت کرد. پایتخت وی شهر مشهد بود. او از مشهورترین پادشاهان ایران پس از اسلام است که سرکوب ا??غانها و بیرون راندن عثمانی و روسیه از ایران و تجدید استقلال این کشور و نیز ??تح هندوستان و ترکستان و جنگهای پیرزومندانه او، اسباب شهرتش گشته است. به او در اروپا لقب «آخرین جهانگشای شرق» و «ناپلئون ایران» داده*اند.کودکی تا مشهور شدن در خراسان:نادرقلی در حدود سال ۱۰۶۷ خورشیدی در ایل ا??شار در درگز در شمال خراسان به دنیا آمد. این ایل به دو شعبه بزرگ تقسیم می*شد: یکی قاسملو و دیگری ارخلو یا قرخلو؛ نادر شاه ا??شار از شعبه ارخلو بود. طای??ه قرخلو را شاه اسماعیل از آذربایجان به خراسان کوچاند و در شمال آن سرزمین، در نواحی ابیورد و دره گز و باخرز تا حدود مرو مسکن داد؛ تا در برابر ازبکان و ترکمانان مهاجم سدی باشند. تعداد بسیاری از این ایلها در زمان شاه عباس اول در ایل شاهسون ادغام گشتند. [۱]نام اصلی او «نادرقلی» بود و روایت غیرمستندی هست که هنگامی که نادر هنوز به ۱۸ سالگی نرسیده بود که همراه با مادرش در یکی از یورشهای ازبک*های خوارزم به*اسارت آنها درآمد. بعد از مدت کوتاهی از اسارت گریخته و به خراسان برگشت و در خدمت حکمران ابیورد باباعلی بیگ بود. او گروه کوچکی را به دور خود جمع کرده بعد از کنترل چند ناحیه خراسان خود را «نادرقلی بیگ» نامید.در این هنگام ا??غان*ها به رهبری محمود ا??غان اص??هان را تصر?? کرده بودند و شاه سلطان حسین ص??وی را به قتل رساندند. با سقوط اص??هان و قتل شاه سلطان حسین، پسر او به نام شاه تهماسب دوم ص??وی که از اص??هان به قزوین گریخته بود خود را پادشاه ایران خواند(۱۱۳۵ ه*.ق) ولی حکام نواحی گوناگون کشور حاضر به اطاعت از او نشدند.پیوستن به تهماسب دوم و شکست اشر?? ا??غان :محمود ا??غان نیز که تنها بر اص??هان و نواحی اطرا?? آن حکومت می*کرد کمی بعد به*دست پسر عمویش به*نام اشر?? ا??غان به*قتل رسید(۱۱۳۷ ه*.ق). همزمان با این اوضاع و احوال نادر که از میزان ن??وذ خاندان ص??وی در میان مردم آگاه بود، به شاه تهماسب دوم پیوست و سردار سپاه او شد(۱۱۳۹ ه*.ق.). سپس خراسان را به تصر?? خود در آورد.??ئودال بزرگ ملک محمود سیستانی (حاکم سیستان) تا حدی مانع قدرت*گیری نادرقلی بیگ شد ولی نادر در سال ۱۱۳۷ (ق.)پشتیبانی شاه طهماسب دوم ص??وی و ??تحعلی خان قاجار (پسر شاه قلی خان قاجار و پدربزرگ آقا محمدخان قاجار) را جلب کرده توانست ملک محمود را شکست دهد و حاکمیت شاه ایران را در خراسان برپا نماید. شاه طهماسب نیز، نادر قلی را والی خود در خراسان اعلام کرد و پس از آن نادر نام خود را به «طهماسب قلی» تغییر داد. سال بعد او مناسباتش با شاه طهماسب را قطع کرده و بعد از سرکوب چند ایل ترک و کرد به حکمرانی کامل خراسان می*رسد.آنگاه برای به*قدرت رساندن شاه طهماسب با ا??غانها وارد جنگ شده در ۱۷۲۹ رییس ا??غانها یعنی اشر?? ا??غان را در مهماندوست در نزدیکی دامغان(طی نبرد دامغان) و سپس در مورچه خورت اص??هان و برای بار سوم در زرقان ??ارس شکست داد و سپس در تعقیب وی، ا??غانستان را مورد تاخت و تاز قرار داده و قبایل این دیار را مطیع نمود. بدین ترتیب پس از ه??ت سال شورش ا??غان*ها به پایان رسید(۱۱۴۲ ه*.ق).سپس با دشمنان خارجی وارد جنگ شد و روسها را از شمال ایران راند، اما در زمان جنگ با عثمانیها که غرب ایران را در اشغال داشتند متوجه شورشی در شرق ایران شد و جنگ را نیمه کاره رها کرده به آن سامان ر??ت. شاه تهماسب ص??وی به*قصد اظهار وجود دنباله جنگ وی را با عثمانیان گر??ت که به سختی منهزم شد.برکنار کردن تهماسب دوم و نایب*السلطنگی :در سال ۱۱۴۵ ه*.ق. به دنبال یک قرارداد میان شاه تهماسب دوم و دولت عثمانی که بخشی از آذربایجان را به آن دولت وا گذار می*کرد، نادر رهبران ایلها را که پشتیبان ص??ویه بودند در یکجا جمع نمود و با یاری آنها طهماسب را از شاهی برکنار گردانیده پسر خردسالش با عنوان (شاه عباس سوم) را به جانشینی برگزید و خود را نایب*السلطنه نامید. اما در واقع قدرت اصلی در دست نادر بود. نادر در عرض دو سال کل آذربایجان و گرجستان را از عثمانیان پس گر??ت و عثمانیان را به سختی شکست داد.پادشاهی نادر:در سال ۱۱۴۸ قمری نادرشاه کلیهٔ حکمرانان و کدخدایان ایران را در دشت مغان جمع کرد (بالغ بر ۲۰٬۰۰۰ ن??ر). او در شورای دشت مغان اعلام کرد که وظای?? خود را انجام داده و تصمیم به*استراحت و کناره*گیری از کارها دارد. بزرگان کشور که می*دانستند او باطناً مایل به سلطنت است، وی را به سلطنت پذیر??تند. بدین ترتیب شاه عباس سوم ص??وی از شاهی برکنار شده و حکومت سلسلهٔ ا??شار با پادشاهی نادر آغاز شد. نادر اندکی بعد در ۱۱۴۸ ه.ق. تاجگذاری نمود. شاعری به نام قوام الدین، ماده تاریخ تاجگذاری وی را «الخیر ??ی ماوقع» سرود که بر روی سکه*های دوره ا??شاریه نیز منقوش گردید.او به مدت ۱۲ سال پادشاهی کرد و در این مدت دائماً به لشکرکشی به نواحی گوناگون مشغول بود. در این مدت توانست بحرین، قندهار، خوارزم، بخارا و بسیاری نواحی دیگر که برای سال*ها از ایران جدا شده*بود را به ایران بازگرداند. مهم*ترین ??تح او ??تح هندوستان بود.تنبیه ا??غانها و حمله به هندوستان (به دست گر??تن گرز ):ا??غان*های مخال?? نادرشاه پس از ??تح قندهار به دست نادر، به دهلی گریخته بودند. نادرشاه سه بار به هند اخطار نمود که ا??سران اشر?? ا??غان(حدودا ۸۰۰ ن??ر) را به ایران تحویل دهد. در پی عدم تحویل آنها سپاه ایران از رود سند گذشت و در جنگ کَرنال هندی*ها را شکست داده و دهلی را تصر?? کرد. سپس ۸۰۰ ا??غان را در بازار دهلی دار زدند و بازگشتند.نادر به رغم کمی سپاهیانش در مقابل لشکریان ??یل سوار هندی توانست با به*کارگیری تاکتیک*های نوین جنگی پیروز شود.در جنگ کرنال در طی یک روز بین بیست تا سی*هزار شهروند هندی کشته شدند. به*ناچار محمد شاه گورکانی پادشاه هندی از نادر امان خواست؛ نادر در قبال گر??تن کلید خزانه سلطنتی هند عقب*نشینی را پذیر??ت و تاج پادشاهی هند را بر سر او باقی گذاشت.نادر با غنائم ??راوان که از هند به چنگ آورده بود به ایران بازگشت؛ غنائمی که نادر شاه به ایران آورد ده برابر بیشتر از بیشترین درآمد سالانهٔ دوران ص??وی برآورد شده*است. در میان این غنائم، جواهراتی چون کوه نور و دریای نور و تخت طاووس شهرت دارند. میزان غنائم به حدی بود که نادر برای سه سال گر??تن مالیات را در ایران قطع کرد. با حمله نادر به هندوستان زمینه تضعی?? و انقراض امپراتوری مغولی هند یا گورکانیان را ??راهم کرد و پس از مدتی دولت انگلستان توسط کمپانی هند شرقی بر این کشور استیلا یا??ت.تغییر اخلاق نادر و ستمگری بر مردم ایران و مرگش (ا??تادن گرز از دستش):نادر شاه در اواخر عمر تغییر اخلاق داد و پسر خود رضاقلی میرزا را کور کرد. سپس از کار خود پشیمان شد و برخی از اطرا??یان خود را که در این کار آنها را مقصر می*دانست کشت.نادر برای تامین هزینه جنگ*های خود مجبور بود تا مالیات های گزا??ی از مردم بگیرد، به همین دلیل شورش*هایی در جای*جای کشور روی می*داد. زمانی که نادر برای ر??ع یکی از این شورش*ها به خراسان ر??ته بود جمعی از سردارانش به رهبری علی قلی خان شبانه به چادر وی حمله کردند و اور ا به قتل رساندند. به گ??ته لارنس لاکهارت مورخ انگليسی (ر. ک. صادق رضازاده ش??ق، کتاب نادرشاه) ماجرا از اين قرار بوده که نادر در ماه های اخير در اوج خشونت حکومت ميکرد و به دلايلی چند به تمامی سرداران ايراني اش سوءظن داشت... تعداد چهار هزار سرباز ا??غانی در اردوگاه داشت که جمله به نادر و??ادار و در حق ايرانيان دشمن کام بودند. نادر شبی رئيس آنها را احضار کرد و چنين گ??ت: من از نگهبانان خود راضی نيستم و از و??ا و دليری شما آگاهم. حکم ميکنم ??ردا صبح همه آنان را توقي?? و زنجير کنيد و اگر کسی مقاومت کند ابقا نکنيد. حيات من در خطر است و برای ح??ظ جان ??قط به شما اعتماد دارم...آنها ر??تند تا خود آماده کنند... ولی نوکری گرجی اين موضوع را به اطلاع سرداران نادر رساند و ايشان مصمم شدند تا دير نشده نادر را از ميان بردارند... تا پاسی از شب ر??ت و سرداران(قاتلان) به خيمه دختر محمد حسين خان قاجار که نادر آن شب در سراپرده او بود رو آوردند و ترس به آنان چندان غلبه کرد که اکثرشان جرات ورود به خیمه نکردند. ??قط محمد خان قاجار، صالح خان و یک شخص متهور دیگر وارد شدند و دختر محمد خان قاجار تا متوجه شد نادر را بیدار کرد. نادر خشمناک از جای برخاست و شمشیر کشید. پایش در ریسمان چادر گیر کرد و درا??تاد. تا خواست برخیزد صالح خان ضربتی وارد آورد و یک دست او قطع کرد، ترس بر او مستولی گشت و در جای خود خشک بماند. اما محمد خان قاجار جرات خود را ح??ظ کرد و سر نادر شاه از تن جدا ساخت.(بامداد یکشنبه ۱۱ جمادی*الثانی ۱۱۶۰ قمری/۲۸ خرداد ۱۱۲۶ خورشیدی )این گ??ته "لارنس لاکهارت" با کم و بیش بسیار اندک از قول جیمز ??ریزر انگلیسی که شخصاً نادرشاه را میشناخته و ماهها همراه او بوده و پزشک ??رانسوی نادرشاه "بازن" هم در کتاب رضازاده ش??ق آورده شده.پس از مرگ نادر شاه بسیاری از ??رزندان و خاندان وی توسط برادرزادهٔ نادر -عادل*شاه- کشته شدند. رضازاده ش??ق در کتاب نادرشاه ( ص ۲۲۱ تا ۲۲۲ تهران ۱۳۳۹ چاپ ۱۳۸۶ شابک ۹۷۸۹۶۴۳۸۰۳۳۳۹) از قول محقق انگلیسی لارنس لاکهارت (کتاب نادرشاه / لندن ۱۹۳۸)چنین میاورد: "پس از قتل نادرشاه، برادران و ??رزندانش... علی قلی خان به حدی کینه قطع نسل نادر را به دل بسته بود که زنان نادر را که آبستن بودند هم بکشت و از تمام اینان ??قط (??رزندش) شاهرخ (این نام به احتمال زیاد اشتباه است. تحقی??ات در این رابطه ادامه دارد) را زنده نگهداشت، چون وی از طر?? مادر از ص??ویان بود و گ??ته اند از ابقای او منظورش این بود شاید روزی مردم ایران خواستند پادشاهی از نژاد ص??وی داشته باشند."در ویکی پدیای آلمانی آمده: یکی از ??رزندان نادرشاه، به گ??ته چند منبع اصیل از جمله دانشنامه دانشنامه بروک هائوس آلمانی، چاپ ۱۸۸۸ و "هنری جرج کين" در کتاب "ترک ها در هند" (چاپ اول به سال ۱۸۷۹ و چاپ جديد توسط دانشگاه هاوايی به سال ۲۰۰۱، شابک ۰۸۹۸۷۵۵۳۴۴) توسط ياران نادرشاه نزد حاکم اتريش، ملکه "ماريا ترزيا" برده و به او سپرده ميشود. ماريا ترزيا اين پسر را غسل داده و اورا "بارون ??ون سملين" "Baron von Semlin" مينامد. اين پسر در بزرگی به ارتش روسيه ملحق و در جنگ معرو?? ه??ت ساله شرکت ميکند که در انتها نايل به دريا??ت درجه ا??تخار ميگردد. او در شهرک "مودلينگ" در حومه وين ??وت کرده.ایران در دورهٔ نادرشاه (نگاهی گذرا به پادشاهی نادر):در زمانی که ص??ویان با هجوم ا??غان*ها از هم پاشیده بودند و کشور مورد تجاوز دشمنان داخلی و خارجی بود، عثمانی*ها ازغرب و روس*ها از شمال و اعراب از جنوب و ترکمانان از شرق به تاخت و تاز و قتل و غارت مشغول بودند، نادر وضعیت حاکمیت ایران را به*سامان نمود.در عهد نادر دشمنان و متجاوزان به کشور توسط وی سرکوب شدند و کشور اندکی از قدرت گذشتهٔ خویش را در ح??اظت از مرزها و اعمال قدرت یک حکومت مقتدر مرکزی بر تمام وطن، بازیا??ت. ترکمانان وازبکان به ماوراءالنهر عقب*نشینی کردند.بناهایی که به دستور نادر در خراسان بنا شده*اند نظیر کلات نادری و کاخ خورشید از آثار مهم بازمانده از این دوران هستند.در عهد او به سپاه و تأمین نیرو بسیار توجه می*شد. نادر اقوام ایرانی را متحد و منسجم در زیر پرچم ایران درآورد و باردیگر ایران قدرتمندترین کشور آسیا گشت. شهرها یا ولایات ایران در دوره نادر به شرح زیر بودند: آذربایجان، ا??غانستان، بلوچستان (پ***تان)، ترکمنستان، گرجستان، داغستان، بحرین، قطر، کشمیر و غیره.نادر از ??رمانروایانی بود که برای آخرین بار ایران را به محدوده طبیعی ??لات ایران رسانید و با تدارک کشتی*های عظیم جنگی، کوشید تا استیلای حقوق تاریخی کشور را بر آب*های شمال و جنوب تثبیت کند. نادر شاه در سال ۱۷۴۲.م "جان التون" دريانورد بريتانيايي مقيم سن پطرزبورگ را به رغم كارشكني روس ها و انگليسی ها برای ساختن كشتی جنگی به خدمت گر??ت. التون در *ژانويه ۱۷۴۳.م با سمت دریا سالاری به رياست كشتي سازي ايران منصوب و به" جمال بيگ" ملقب گرديد. با وجود تمامی دشواری های اجرایی و سیاسی، با حمایت های نادر و تلاش های التون، نخستین ناو ایران مجهز به بیست عراده توپ به نام "نادرشاه" در کرانه گیلان به آب انداخته شد. پس از آن به موجب ??رمانی که پادشاه ایران صادر کرد تمام کشتی های روسی موظ?? بودند به پرچم ناو جدید سلام دهند.با ا??ول دولت نادری، سرزمین پهناور ??لات ایران که پس از مدت*ها به زیر یک در??ش درآمده و رنگ یگانگی پذیر??ته بود، از هم پاشید.جانشینان نادرشاه(مدعیان گرز):بعد از نادرشاه، کریمخان (از سرداران نادر) که از طای??ه زند بود به*قدرت رسید و حکومت بازماندگان ا??شار محدود به*خراسان شد و کریمخان این منطقه را به*احترام نادر که او را ولی*نعمت خود می*دانست در اختیار جانشینانش باقی گذاشت.نادر زمینه را برای جانشینی مناسب از بین برد. وی بسیاری از اطرا??یان خود را از پای درآورد. پس از مرگ وی سرداران او نیز در گوشه و کنار علم استقلال بر ا??راشتند؛ کریمخان زند وکیل الرعایا در شیراز- احمدخان ابدالی در ا??غانستان- آزادخان ا??غان در آذربایجان - حسن علی خان اردلان درکردستانات و حتی محمد حسن خان قاجار در مازندران شروع به حکومت کردند. در خراسان نیز علیقلی*خان ا??شار (برادرزاده نادر) بسیاری از اولاد و خانواده نادر را قتل عام کرد و خود را «عادلشاه» نامید و شروع به حکومت کرد. وی که مردی خونریز و عیاش بود، محمدحسن خان قاجار را شکست داده، پسرش آقامحمد خان را مقطوع*النسل کرد. اما سرانجام توسط برادر خود ابراهیم خان، کور و سپس کشته شد. نوه نادر، به نام شاهرخ میرزا را به*قدرت رساندند.یکسال بعد، او نیز مخلوع و کور شد، اما دوباره به قدرت رسید و توسط شاه سلیمان ثانی (از خاندان ص??وی که مورد احترام عموم بود) از پای درآمد. شاهرخ نابینا چهل و هشت سال سلطنت کرد، اما ??قط بر خراسان. پس از مرگ کریم خان، آقامحمدخان به قدرت رسید و به خراسان حمله کرد و شاهرخ را با شکنجه کشت. نادر میرزا ??رزند شاهرخ، پدر پیر و نابینا را در دست خونخواران قاجار رها کرد و به ا??غانستان گریخت و در زمان ??تحعلی شاه ادعای سلطنت کرد که دستگیر و کور شد. زبانش را بریدند و او را کشتند و آخرین مدعی سلطنت از خاندان ا??شار از میان برداشته شد. وزیر نادر شاه محمود میمندی از توابع روستای میمند از شهرستان شهر بابک در استان کرمان بوده*است