پدیده ای به نام طب هسته ای

[secret63 9]

مقدمه: يكي از روشهاي تشخيصي و درماني ارزشمند در طب، پزشكي هسته اي مي باشد. كه تبلور آن از ابتدا تا كنون تل??يقي از كش??يات مهم تاريخي بوده است. اولين جرقه در سال 1895 با كش?? اشعه X و در 1934 با كش?? مواد راديواكتيو زده شد. اولين است??اده كلينيكي مواد راديواكتيو، در سال 1937 جهت درمان لوسمي در دانشگاه كالي??رنيا در بركلي بود. بعــــــد از آن در 1946 با استــــــ??اده از اين مواد توانستند در يك بيمار مبتلا به سرطان تيروئـــــيد از پيشر??ت اين بيماري جلوگيري كنند. البته تا 1950 كاربرد كلينيكي مواد راديواكتيو بطور شايع رواج نيا??ت و مسكوت ماند. طي سالهاي بعد از آن متخصصين و ??يزيكدانان به اين واقعيت پي بردند كه مي توان از تجمع راديو داروها در ارگان هد?? تصاويري از آن تهيه نمود و يا به درمان با??ت آسيب ديده كمك نمود. بطوريكه در اواسط دهه 60 مطالعات بسياري در خصوص طراحي تجهيزات لازم آغاز گشت. در دهه 1970 توانستند با جاروب نمودن از ارگانهاي ديگر بدن مانند كبد و طحال، تومورهاي مغزي و مجاري گوارشي تصاويري را تهيه نمايند. و در دهه 1980 از راديو داروها جهت تشخيص بيماري هاي قلبي است??اده نمودند و هم اكنون نيز با ضريب اطمينان بسيار بالايي از پزشكي هسته اي در درمان و تشخيص و پيگيري روند درمان بيماريها است??اده مي گردد. طب هسته اي از جمله گرايش هاي تخصصي درشاخه هاي پزشكي است وداراي اهميت و نقش قابل ملاحظه اي دربهبودي بيماران و مطمئن ترين روشها و سبكهاي تشخيص اشعه اي براي تشخيص بيماريها و علاج آنها در عصر امروزي است.

اين شاخه ازعلم كه كاربرد آن در پزشكي از اهميت بالايي برخوردار است داراي كارايي و توانائي هاي ??وق العاده درتشخيص عضو مصدوم و كم كاري يا نقص و ضع?? در انجام وظي??ه توسط هر كدام از اعضاي جسم انسان است كه به واسطه تغييرات شيميايي معين در عضو مورد بررسي قرار مي گيرد. به وسيله اين روش وسبك پزشكي مي توان بيماري را درمراحل اوليه و قبل از وارد شدن به مراحل مزمن و بدخيم و لاعلاج بهبودي به موقع و زودهنگام با تشخيص و جلوگيري ازگسترش بيماري انجام داد. البته كاربرد طب هسته اي تنها به مرحله تشخيص محدود نمي گردد بلكه داراي نقش اساسي در بهبودي بعضي از بيماريها دارد بدين شكل كه با تزريق يا اعطاي مقداري از ماده مخصوص و مت??اوت با اشعه اي كه در تشخيص به كار مي رود در مسير و مراحل بهبودي بيمار كاربرد دارد. بدين صورت كه اين ماده در محلهاي بيماري و مختل متمركز گرديده با تمركز اشعه به محل و ريشه كني بيماري و عامل بيماري ومحدود و بسته نمودن بيمار (عارضه ديده) از توسعه وگسترش و رسوخ بيماري وحمله به ديگر اعضا و تسري به محلهاي ديگر جسم بشر جلوگيري مي نمايد بدون اينكه اثر جانبي مضر و من??ي بر قسمتهاي ديگر جسم داشته باشد.

كاربرد و اهميت طب هسته اي درموارد زير قابل لحاظ است:

1-تشخيص سريع و رود هنگام بيماري؛

2-تعيين مقدار نقض و اختلال در عضو بيمار؛

3- سهولت انجام آزمايش و بررسي هاي لازم و عدم وجود هر گونه ??شار و يا محدوديتها و شرايط خاص براي بيمار چه قبل يا درحين انجام آزمايش و يابعد از آزمايش و بررسي؛

4-كم بودن مقدار اثر تشعشع بر بيمار درهنگام بررسي وآزمايش نسبت به انواع اشعه هاي ديگر؛

5-دادن توانايي لازم به بررسي لحظه به لحظه و با ضريب دقت بالا در خصوص حالت بيمار؛

6-گزارش دقيق درمقدار تأثير كار مراقبتهاي پزشكي ودروه هاي درمان بهبودي بيمار؛

7-گزارش دقيق از نتايج عملهاي جراحي در بعضي از بيماريها؛

دراين كار يك تيم از متخصصين پزشكي اتمي متشكل از پزشكان متخصص و دركنار آنها گروهي از متخصصين ??يزيك و ماهر با درايتي تمام در خصوص كي??يت راه اندازي و دستمال و كار دستگاه هاي Gammacameya )گاماكاميرا(مخصوص، بر آزمايش و بررسي در كار پزشكي اتمي و به تبع آنها دستگاه هاي كامپيوتر وبرنامه هاي تحليل وت??سير آزمايش وگزارش كامل مي پردازند.

آزمايش هاي طبي هسته اي:

از امتيازات بارز و برجسته آزمايشات طب هسته اي (اتمي) آن است كه احتياج به هيچ گونه مقدمات، زمينه ها و آمادگي هاي اوليه بيمار جهت اجراي آزمايش قبل از انجام كار همچون عدم خوردن غذا و يا دادن ماده وداروي لازم قبل وهنگام اجراي آزمايش ندارد.

دراين روش مواد متشعشه مخصوص ومواد هدايت كننده خاص، بسته بر نوع آزمايش مربوط به بيماري، موجود مي باشد. اين ماده در آزمايشگاه خاص بوسيله يك كادر ??ني و متخصص جهت تهيه مقدار لازم مربوط به آن آزمايش و بيماري تهيه مي گردد و ماده مذكور از راه تزريق وريدي و يا دهان و يا بسته به نوع آزمايش به بيمار داده مي شود و بعد از مدتي ماده مذكور درعنصر مورد بررسي و آزمايش متمركز و قرار مي گيرد پس از آن بيمار به شكل خاصي، بستگي به نوع آزمايش، كي??يت و شكل قرار گر??تن بيمار براي انجام آزمايش را در زير دستگاه گاماكاميرا مشخص مي كند تا بدين شكل اشعه، صادره از جسم بيمار را دريا??ت نمايد. اين اشعه با چشم غير مسلح و مجرد قابل رويت نسبت - و بدين ترتيب دستگاه گاماكاميرا اشعه مذكور را بر يك پيام الكتريكي معين تبديل نموده آنرا به دستگاه كامپيوتر متصل وتابع به دوربين منتقل نموده كه به نوبه خود اين پيام و ارتباط را بصورت معلومات و محاسبات خاص ت??سير نموده و بر ص??حه مانيتور كامپيوتر نمايش مي دهد و بعد از تحليل و ت??سير و تشخيص نتايج حاصله بواسطه يكسري برنامه علمي و پيشر??ته و تخصصي نتيجه را بر روي يكسري ??يلم يا برگه هاي خاص ثبت نموده تحويل بيماري مي دهند. امروز طب هسته اي (اتمي) توانسته است نقش مهمي را در تشخيص بيماريهايي همچون دستگاه عصبي، گردش خون، غدد لن??اوي، دستگاه تن??س و گوارش وهضم ونيز بيماريهاي استخوان واقسام سرطان وغيره اي??ا نمايد.

طب هسته اي امروزه نقشي مهم و رشدي پيشر??ته در بهبود بيماريهاطي نموده است. با دادن مقداري مناسب از ماده متشعشه كه داراي قدرت در قرار گر??تن در محل عارض ديده و مصاب به بيماري بدون عوارض جانبي من??ي و يا تأثير بر محل هاي ديگر و سالم جسم مي توان بيمار را علاج نمود.

ضريب دقت و صحت:

وقتي كه اتم واتمي به گوش برسد بلا??اصله اوليه تعري?? و معنايي كه ازاين كلمه و ل??ظ به ذهن بيشتر واكثريت قريب بر ات??اق مردم خطور مي كند همان معناي سند اول ماده اتمي است كه در موارد نظامي و تسليحاتي كاربرد دارد كه از اثر من??ي بالايي برجسم انسان برخوردار است. مواد متشعشه اتمي (هسته اي) كه درطب هسته اي (اتمي) است??اده مي شوند موادي خاص بوده كه براي استعمال واست??اده برروي انسان جهت تشخيص وعلاج در امور پزشكي، هيچ گونه اثر من??ي تا به حال از آنها گزارش نگرديده است. اين مواد توسط شركتهاي معرو??ي در سطح جهاني جهت اينگونه مصار?? خاص تهيه مي گردند. سپس در آزمايشگاه ها و لابراتورهاي خاص در خصوص سلامت و صحت وعادي آنها از هر گونه عوارض ميكروبي وهسته اي مضمر برانسان مورد بررسي وآزمايش قرار مي گيرند. سپس آنها را در ظرو?? خاص سربي جهت سهولت حمل و جا به جايي بدون هيچ گونه خطري گذاشته مي شوند. ماده متشعشه كه به بيمار داده مي شودبراي مدت كوتاهي درجسم بيماور مي ماند و قسمت اعظم آن از طريق ادرار و تعرق تن??س و موارد ديگر از جسد وجسم انسان خارج و د??ع مي گردند اضا??ه براينكه خود آن ماده، خود به خود از لحاظ ??يزيكي برحسب نص?? عمر هر ماده تحليل مي رود.

اين مواد مشعشعه هيچ گونه تأثير من??ي بر همراهان بيمار و شاغلين در طب هسته اي ندارد و از هيچ نيازي به جدا نمودن بيمار در محل خاص از ديگران جهت آزمايش و يا پوشيدن لباسهاي مخصوص سربي براي شاغلين دراين قسم همچون (اشعهx) ايكس كه تشعشع مضر راديو اكتيو داشته باشد ندارد. و اين مواد حتي به نوزادان تازه متولد شده نيز قابل تجويز مي باشد بطوري كه هيچ ضرري متوجه آنها نيست.

براي زنان باردار (آبستن)نيز هيچ تأثير من??ي وضرري برجنين آنها ندارد و ليكن تجويز آنها مگر در هنگام ضرورت حاد توصيه نمي شود. در حالات مشابه به مقدار خيلي كم و كمتر از ميانگين معمول قابل تجويز مي باشد. براي زنان شيرده نيز انجام آزمايشات و بررسي هاي پزشكي بدون هيچ ضرري بر ط??ل شيرخوار انجام مي شود و ??قط توصيه مي شود كه پس از انجام آزمايش به مدت يك تا دو روز شيردادن قطع گردد. وبعد از آن مي توان شيردادن را به شكل عادي و طبيعي ادامه داد.

بصورت عام مي توان كه زمان كش?? طي هسته اي (اتمي) به اوائل قرن بيستم مي رسد كه تا به حال هيچ گونه خطر و اثري من??ي از آزمايشات و بررسي هاي پزشكي از اين مواد مخصوص در طب هسته اي كه بر صحت و سلامت انسان اثر گذاشته باشد و يا حالات وعواقب و عوارض سرطاني وتأثيرات من??ي بر جنين داشته باشد گزارش نشده است.حتي گزارشي از بيماران سرطاني مداوا شده توسط اين ماده مخصوص مبني بر شدت مضاع?? شد حالات سرطاني ارائه نگرديده است.

تــــاريخ حوادث و وقايع مــهم در پزشكي هسته اي :

1896 ¬ هنري بكرل اشعه مرموز ساطع شده از اورانيوم را كش?? كرد.

1897 ¬ ماري كوري اين تابش مرموز را راديواكتيوينه ناميد.

1901 ¬ هنــري الكـــسا نــــدر دانــــلوس و يوگن بلاچ ، راديوم را در تماس با ناراحتي پوستي توبركولوز قرار دارند.

1903 ¬ الكــــــســــاندر گراهـــامبل, جاگذاري منبع اورانيوم در داخل و يا نزديكي با??ت تومورال را پيشنهاد نمود.

1913 ¬ ??ــــردريــــك پــــروســچر ، براي اولين بار مطالعه درمان بيماريهاي مختل?? را بتوسط تزريق ور يدي اروانيوم را بنيان نهاد.

1924 ¬ جرج. د. هوسي ، كريستينسن و لومـــــهولت ، اولين رديـــــــاب راديواكتيو ( 210 Pb و 210 Bi ) را بر روي حيـــــــوانات آزمايش نمودند.

1932 ¬ ارنست لارنس و استانلي ليوينگستون ، اولين ذره را بدون است??اده از ’’* ولـــتاژ هاي بالا و بواسطه شتاب دادن يونهاي نوري توليد نمودند. اين اولين گام در توليد مقادير قابل توجه راديو نوكلو ئيدها بود.

1936 ¬ جان لارنس و برادرش ارنست ، اولين كاربرد كلينيكي راديو نوكلو ئيدهاي خاص را در درمان لوسمي بوسيله P 32 بنيان نهادند.

1937 ¬ جان ليـــــوينگود ، ??ــرد ??يــــــــر برادر و گليــــن سيبورگ ، 59 Fe را كش?? كردند.

1939 ¬ اميليو سگره و گلين سيبورگ تكنسيم m 99 را كش?? كردند.

1940 ¬ راك??لر ،اولين سيكلو ترون را جهت توليد راديوايزوتوپهاي ويژه پزشكي در دانشگاه واشنگتن اختصاص داد.

1946 ¬ ســـا مو ئل. ام. ســـــدلــــــين لئــــو. د. مارينــــلي و اليــــــنور اشري , يك بيمار با سرطان تيروئيد را با 131 I درمان كردند.

1947 ¬ بنـــديكت كا سن يد راديواكتـــــــيو را جهت تشخيـــــــص و ا??تراق ندولــــــــهاي بد خيم و خوش خيم تيروئيد بكار برد. 1948 ¬ آزمايشگاه ابت, استــ??اده از راديو ايزوتوپها را آغاز نمود.

1950 ¬ ك. آر. كــــريســــپل و جان. پ. استراسلي، سرم آلبومين انساني نشاندار شده با I 131 را براي تصويربرداري از حجم خون داخل قلب است??اده نمودند.

1951 ¬ سازمان دارو و غذاي آمريكا ( FDA ), است??اده از I 131 را براي بيماريهاي تيروئيد تأييد نمود. اين اولين مصوبه FDA در رابطه با راديو ايزوتوپها بود.

1953 ¬ گوردن براونل و اچ. اچ. سويت يك آشكارساز پوزيــــــــتروني را، بر اساس شناسايي ??وتـــــونهاي حاصل از پديده ??نا و شمارش برخــــوردهاي حاصل ساخت.

1954 ¬ ديويد كول ، يك سيستم ثبت ??وتوني را براي اسكنــينگ ( Scanning ) راديو نــــــوكلئيــــــدها اختراع كرد. اين پيشر??ت را هم جهت با راديــــــولوژي به سمت پيشر??تهاي بيـــــشتر هدايت نمود

1955 ¬ ركس ها??, ميزان خروجي قلب را با است??اده از سرم آلبومين انساني نشاندار شده با 131 I اندازه گيري نمود.

1958 ¬ هــال انگـــــر ( Hal Anger) دوربين سنتيلا سيون را اختراع نمود. بــــدينوسيله تصويربرداري ديناميك نيز در پزشكي هسته اي مقدور گشت.

1960 ¬ لوئيس. ج. استا نگ و پاؤل( جيم) ريچارد ، دز آگهي ??روش ژنراتـــــــــورهاي تكنسيـــم m 99 و ديگر ژنراتـــــورهاي ساخت آزمــــــــايشگاه ملــي بروك هــــــون (Brookhaven) را تبليغ كردند.

تا آن زمان هنوز تكسنيم m 99 در پزشكي هسته اي است??اده نشده بود.

1962 ¬ ديويد كول ،بازسازي تصاوير توموگرا??ي نشر شده را ابداع نمود. بعدها اين روش SPECT, PET نام گر??ت.

تعميم اين روش در راديولوژي همان CT مي باشد.

1963 ¬ FDA , تنظيم ملزومات و قوانين داروهاي جديد مرتبط با راديو داروها را به سازمان انرژي اتمي واگذار نمود.

1969 ¬ سي. ال. ادوارد( ( C.L. Edwards تجمع 67 Ga را در سرطان گزارش نمود.

1970 ¬ FDA , اعلام نمود كه با توجه به كاربردهاي اين مواد، راديـــــــو داروها را مي توان با عنوان دارو خطاب نمود. ايـــــن روند تا ژوئن 1977 كاملاً جا ا??تاد.

1971 ¬ سازمان پــــزشكي آمريكا , پزشـــكي هسته اي را به عنوان يكي از شاخه هاي طب به رسميت شناخت.

1973 ¬ اچ ويلــــــــيـــــــــام استـــــراس ، تست ورزش را بعنوان اسكن ميوكارد معر??ي نمود.

1976 ¬ جان كـــيز اولين دوربين SPECT را طراحي نمود و رونالد جازاك اولين هــد ( Head ) دوربين SPECT را طراحي كرد.

1978 ¬ ديـــــــويـــد گــــــــلدنبـــــــرگ, از آنتي بادي هاي نشاندار شده با مواد راديواكتيو جهت تصويربرداري از تومورها است??اده نمود.

1981 ¬ جــي. پـــــي. مـــچ ( J.P. Mach) آنتي بادي هاي تك كلني نشاندار شده با مواد راديواكتيو را جهت تصـــــويربرداري از تومورها بكار برد.

1982 ¬ استيو لارسون و ج?? كاراسكو ايلو ،بيـــــــماران سرطاني ملانـــــوماي بد خــــيم را با آنتـــــي بادي هاي تك كلني نشاندار شده با I131 تحت درمان قرار داد.

1989 ¬ FDA , اولـــــين راديو داروي پـوزيترون را جهت تصويربرداري پر??يوزن ملانوما تصويب نمود.

1992 ¬ FDA ,اولين راديو داروي آنتـــي بادي تك كلني را جهت تصــــويربـــرداري از تومور تصويب كرد.

نتيجه گيري

طب هسته اي شاخه اي از پزشكي نوين با تكنولوژي مدرن جديد و پيشر??ته پزشكي روز نقش مهمي را در تشخيص و علاج و بهبودي بيماريهاي مختل?? ونيز تنظيم برنامه مداوا و معالجه بيمار داشته واي??ا مي كند واز امتيازات كار در اين شاخه از پزشكي سهولت در بررسي و آزمايشات پزشكي بر بيمار وعدم وجود اثرات من??ي و عوارض جانبي و يا عود يا مضاع?? شدن وشدت و يا خسارت حجمي بر بيمار است.