معرفي جامع رشته ي دانشگاهي مهندسی نساجی

[secret63 9]

مهندسی نساجی

دیباچه: بشر در ابتدا برای تهیه لباس و پوشاک و محا??ظت از خود در مقابل سرما و گرما صنعت نساجی را به وجود آورد. سپس زیرانداز و روانداز خود را به یاری این صنعت تهیه کرد و امروزه نه تنها انواع پوشاک و ??رش و موکت را به یاری صنعت نساجی تهیه می‌کند بلکه برای ساخت ترمز ماشین،‌ شریانهای مصنوعی، جاده‌ها، هواپیما‌ها و سایت‌های ??ضایی به منسوجات نیاز است.برای مثال بیش از 50% قلب مصنوعی از الیا?? نساجی درست شده است. همچنین بیش از 75% استحکام تایرها از منسوجات است و در جاده‌سازی نیز قبل از این که آس??الت ریخته شود،‌ منسوجات ویژه‌ای را روی سطح جاده می‌خوابانند که عمر جاده‌ها را ا??زایش می‌دهد. به همین دلیل امروزه نمی‌توان همچون گذشته صنعت نساجی را به روش استاد و شاگردی از نسلی به نسل دیگر انتقال داد. چرا که نساجی در حال حاضر صنعتی بسیار گسترده و پیچیده است که اداره آن نیاز به تخصص و تحصیلات دانشگاهی دارد، تخصصی که در رشته مهندسی نساجی می‌توان به آن دست یا??ت.

این‌ صنعت‌ شامل‌ بخش‌های‌ مختل??ی‌ می‌شود که‌ از آن‌ جمله‌ می‌توان‌ به‌ کارخانه‌های‌ ریسندگی‌ (تولید نخ‌های‌ مختل??‌)، با??ندگی‌ (تولید انواع‌ پارچه‌)، تولید ??رش‌ ماشینی‌ و موکت‌ و همچنین‌ کارخانه‌های‌ تکمیل‌کننده‌ این‌ کالاها مثل‌ رنگرزی‌، چاپ‌ و کارخانه‌های‌ تولید الیا??‌ مصنوعی‌ مثل‌ نایلون‌ و پلی‌پروپیلن‌ اشاره‌ کرد. مهندسی‌ نساجی‌ رشته‌ای‌ است‌ که‌ دانش‌ و توانایی‌ لازم‌ را برای‌ اداره‌ بخش‌های‌ مختل??‌ این‌ صنعت‌ به‌ دانشجویان‌ می‌دهد. این‌ رشته‌ دارای‌ سه گرایش‌ "تکنولوژی‌ نساجی‌" و "شیمی‌ نساجی‌ و علوم‌ الیا??‌" و "پوشاک" است‌.

 

* گرایش‌ تکنولوژی‌ نساجی:

‌دانشجوی‌ تکنولوژی‌ نساجی‌ نحوه‌ تولید نخ‌، پارچه‌، قالی‌ و موکت‌ را مطالعه‌ کرده‌ و آموزش‌ می‌بیند و تا حدودی‌ با طراحی‌ ماشین‌آلات‌ نساجی‌ و قطعات‌ مختل??‌ آنها آشنا می‌گردد. همچنین با شیوه‌های‌ ریسندگی‌ نخ‌ها، مقدمات‌ با??ندگی‌ و با??ندگی‌ آشنا می‌شود و برای‌ شناخت‌ دستگاه‌های‌ نساجی‌ دروسی‌ درارتباط‌ با علم‌ مکانیک‌ می‌گذراند.

 

درس‌های‌ این‌ رشته‌ در طول‌ تحصیل‌ :

 

دروس‌ مشترک‌ در‌ گرایش‌های‌ مختل??‌ مهندسی‌ نساجی‌:

ریاضی‌ عمومی‌، ??یزیک‌ عمومی‌، شیمی‌ عمومی‌، برنامه‌نویسی‌ کامپیوتر، معادلات‌ دی??رانسیل‌، آمار و احتمالات‌ مهندسی‌، محاسبات عددی.

 

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ تکنولوژی‌ نساجی‌:

کارگاه‌ جوشکاری‌، اصول‌ ساختمانی‌ مواد پلیمری‌، استاتیک‌، نقشه‌کشی‌ صنعتی‌، ترمودینامیک‌ عمومی‌، کارگاه‌ ماشین‌ابزار، علوم‌ الیا??‌، مقاومت‌ مصالح‌، دینامیک‌ عمومی‌، کارگاه‌ ریخته‌گری‌، ??یزیک‌ الیا??‌، با??ندگی‌ حلقوی‌، ریسندگی‌، طراحی‌ماشین‌ ، مبانی‌ مهندسی‌ برق‌، ک??پوش‌های‌ ماشینی‌، مقدمات‌ با??ندگی‌، ریسندگی‌ نخ‌های‌ یکسره‌، تکنیک‌ با??ت‌ پارچه‌، ریسندگی‌ الیا??‌ بلند، کارگاه‌ ریسندگی‌ الیا??‌ بلند، ریسندگی‌ مدرن‌، کنترل‌ کی??یت‌ آماری‌، تجزیه‌ ??نی‌ با??ت‌ پارچه‌، طرح‌ و محاسبه‌ کارخانه‌، رنگرزی‌، چاپ‌ و تکمیل‌، (بسیاری‌ از درس‌های‌ این‌ رشته‌ همراه‌ با آزمایشگاه‌ است‌)

 

* گرایش‌ شیمی‌ نساجی‌ و علوم‌ الیا??‌:

دانشجوی‌ گرایش‌ شیمی‌ نساجی‌ و علوم‌ الیا??‌ در زمینه‌ تولید الیا??‌، خواص‌ الیا??‌، مواد رنگزا، خصوصیات‌ مواد رنگزا و نحوه‌ تکمیل‌ مواد نساجی‌ مطالعه‌ می‌کند. به‌ عبارت‌ دیگر با طرز تهیه‌ الیا??‌ و نحوه‌ کاربرد مواد شیمیایی‌ در صنایع‌ نساجی‌ آشنا می‌گردد.

 

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ نساجی‌ و علوم‌ الیا??‌:

نقشه‌کشی‌ صنعتی‌ ، ترمودینامیک‌ کاربردی‌، استاتیک‌ و مقاومت‌ مصالح‌، شیمی‌ پلیمر، کارگاه‌ جوشکاری‌، شیمی‌ تجزیه‌، علوم‌ الیا??‌، مبانی‌ مهندسی‌ برق‌ ، کارگاه‌ ماشین‌ابزار، اصول‌ مهندسی‌ شیمی‌، مکانیک‌ سیالات‌، آزمایشگاه‌ شناسائی‌ الیا??‌ و مواد نساجی‌، کاربرد ریاضیات‌ در مهندسی‌ شیمی‌، تکمیل‌ کالای‌ نساجی‌، ساختمان‌ ??یزیکی‌ الیا??‌، رنگرزی‌ الیا??‌ طبیعی‌، منسوجات‌ بی‌با??ت‌، اصول‌ شیمی‌ رنگ‌ و مواد واسطه‌، رنگرزی‌ الیا??‌ مصنوعی‌، شیمی‌ الیا??‌ طبیعی‌، ??یزیک‌ الیا??‌، مبانی‌ برق‌ و الکترونیک‌، اصول‌ تکنولوژی‌ رنگ‌، تکنیک‌های‌ رنگرزی‌ چاپ‌ و تکمیل‌، تکسچرایزینگ‌، تکنولوژی‌ تولید الیا??‌، آزمایشگاه‌ کنترل‌ کی??یت‌ کالای‌ تکمیل‌شده‌. (بسیاری‌ از درس‌های‌ این‌ رشته‌ همراه‌ با آزمایشگاه‌ است‌)

 

* گرایش‌ پوشاک :

امروزه بخش پوشاک صنعت نساجی به سوی ایجاد واحدهای بزرگ صنعتی متمایل شده است، اما متأس??انه نیروی کار متخصص برای ??عالیت در این واحدهای صنعتی وجود ندارد تا جایی که برخی از صنایع پوشاک، ??ارغ‌التحصیلان مهندسی نساجی ـ گرایش‌های تکنولوژی نساجی و شیمی نساجی و علوم الیا?? یا ??ارغ‌التحصیلان طراحی لباس را استخدام می‌کنند و پس از برگزاری دوره‌های کوتاه مدت آنها را برای کار در صنایع پوشاک آماده می‌کنند. اما در عمل دیده می‌شود که همین ا??راد نیز پاسخگوی نیاز صنایع پوشاک نیستند.برای مثال، یک طراح لباس بیشتر در زمینه مدل و طرح لباس و سایز‌بندی آن آموزش دیده است؛ در حالی که در ا??شل صنعتی، طراحی لباس، مرحله اول کار است و در مرحله دوم یک متخصص باید بتواند طراحی یک خط پوشاک را ارائه دهد.برای مثال، در یک واحد خیاطی، الگوی قطعات یک پیراهن مردانه را که در حدود 10 تا 15 عدد است، با شابلون در می‌آورند و بر روی پارچه برش می‌زنند و در نهایت قطعات را به هم وصل می‌کنند. اما در اشل صنعتی که در یک روز 1000 تا 2000 دست لباس آماده می‌شود، نیاز به یک مهندس نساجی گرایش پوشاک است تا با طراحی خط تولید، نحوه دوخت و اتصال قطعات را تعیین نماید. در ضمن یک مهندس نساجی باید نحوه زمان‌بندی و طراحی خط تولید را به گونه‌ای انجام دهد که اگر برش و چرخ یک قطعه 20 ثانیه طول می‌کشد و قطعه‌ای دیگر 3 دقیقه زمان می‌برد، دستگاهی که قطعه‌ای را در زمان کمتر تولید می‌کند، بیکار نماند. این مسأله زمانی اهمیت بیشتر پیدا می‌کند که بدانیم با توجه به طرح و مدل یک لباس، طراحی خط تولید ??رق می‌کند. برای مثال، یک شلوار جین معمولی حدود 15 قطعه دارد، اما یک شلوار جین تزئینی امکان دارد 50 قطعه داشته باشد؛ قطعاتی که زمان دوخت آنها مت??اوت است. در این میان، مهندس نساجی گرایش پوشاک حتی تعداد دستگاه‌های موجود برای دوخت هر قطعه را تعیین می‌کند تا کارخانه از هر دستگاه حداکثر است??اده را بکند.از سوی دیگر، مسأله لایه‌چینی را می‌توان مطرح کرد؛ چون در کارخانه برای صر??ه‌جویی در وقت و هزینه، قطعات هر دست لباس را به صورت مجزا برش نمی‌دهند، بلکه برای هر قطعه 50 یا 70 لایه می‌چینند و سپس الگو را گذاشته و برش می‌دهند. حال مسأله اینجاست که لایه‌چینی باید با توجه به جنس پارچه انجام گیرد.برای مثال، در پارچه آستری یا ساتن نمی‌توان تعداد لایه‌ها را خیلی زیاد کرد؛ چون لایه‌های پارچه روی هم لیز می‌خورند و نمی‌توان آنها را بخوبی برش داد.

 

 

 

توانایی‌های‌ لازم‌ :

دانشجوی‌ نساجی‌ برای‌ رسیدن‌ به‌ کارایی‌ لازم‌ باید پایه‌ ریاضی‌ خوبی‌ داشته‌ باشد تا بتواند مشکلات‌ موجود را تجزیه‌ و تحلیل‌ کرده‌ و محاسبات‌ لازم‌ را انجام‌ دهد. همچنین‌ لازم‌ است‌ که‌ به‌ کارهای‌ مدیریتی‌ علاقه‌مند باشد چون‌ بیشتر ??ارغ‌التحصیلان‌ این‌ رشته‌ مسؤولیت‌ بخشی‌ از کارخانه‌های‌ نساجی‌ یا پوشاک مثل‌ سالن‌ تولید یا بخش‌ کنترل‌ کی??یت‌ را بر عهده‌ دارند. در گرایش‌ تکنولوژی‌ نساجی‌ بحث‌ شناخت‌ قطعات‌ ماشین‌ و روش‌ ساخت‌ آنها مطرح‌ است‌. به‌ همین‌ دلیل‌ دانشجوی‌ این‌ رشته‌ باید در دروس‌ ??یزیک‌ و مکانیک‌ قوی‌ باشد. دانشجوی‌ گرایش‌ شیمی‌ نساجی‌ نیز باید در درس‌ شیمی‌ قوی‌ باشد. گ??تنی است که در کل ??ارغ‌التحصیل‌ این‌ رشته‌ باید توانایی‌ کار با نیروی‌ زیاد را داشته‌ و به‌ کار با ماشین‌آلات‌ صنعتی‌ نیز علاقه‌مند باشد.محاسبات بالانس خط در خط تولید پوشاک مسأله مهم و پیچیده‌ای است؛ چون با توجه به نوع و مدل پوشاک باید تغییر و تحول زیادی در خط تولید پوشاک ایجاد نمود. از همین رو دانشجوی مهندسی نساجی گرایش پوشاک نسبت به سایر گرایش‌های این رشته باید از دانش مهندسی صنایع و دانش مدیریت بهتر و بیشتری برخوردار باشد.

 

موقعیت‌ شغلی‌ در ایران :

صنعت‌ نساجی‌ بعد از ن??ت‌، بزرگترین‌ صنعت‌ کشور است‌. از سوی‌ دیگر باید توجه‌ داشت‌ که‌ صنعت‌ نساجی‌ به‌ دلیل‌ تنوع‌ خود، بازار جذب‌ وسیعی‌ دارد. یک‌ مهندس‌ نساجی‌ می‌تواند در کارخانجات‌ نساجی‌ به‌ عنوان‌ مدیر عامل‌، رئیس‌ کارخانه‌، مدیر تولید (مسؤول‌ سالن‌های‌ مختل??‌ ریسندگی‌ ، با??ندگی‌، رنگرزی‌، چاپ‌ و تکمیل‌ زیر نظر این‌ مدیر کار می‌کنند)، مدیر بازرگانی‌ (مسؤول‌ بازاریابی‌، مسؤول‌ ??روش‌ و مسؤول‌ تدارکات‌ در این‌ بخش‌ ??عالیت‌ دارند)، مدیر مهندسی‌ صنعتی‌ (مسؤولان‌ آزمایشگاه‌های‌ مختل??‌ و کارشناسان‌ کنترل‌ کی??یت‌ بخش‌های‌ مختل??‌ در این‌ حیطه‌کاری‌ ??عالیت‌ می‌کنند) و مشاور کارخانه‌ (مشاور در امور مختل??‌ مانند خرید خط‌ تولید، طراحی‌ خط‌ تولید، تولید جنس‌ جدید، ر??ع‌ اشکالات‌ پیش‌آمده‌ در خط‌ تولید، خرید ماشین‌آلات‌ و بررسی‌ ا??زایش‌ انعطا??‌پذیری‌ آنها) ??عالیت‌ کند یا با بخش‌ نساجی‌ مؤسسه‌ استاندارد، اداره‌ نساجی‌ و پوشاک‌ وزارت‌ صنایع‌، بخش‌ نساجی‌ وزارت‌ کار (برای‌ بررسی‌ مسائل‌ کارگری‌، کم‌ کردن‌ ضایعات‌ و ا??زایش‌ تولید و بهره‌وری‌)، بخش‌ نساجی‌ وزارت‌ دادگستری‌ (برای‌ تعیین‌ قیمت‌ کارخانجات‌ ورشکسته‌ و برآورد کردن‌ قیمت‌ کالاهای‌ نساجی‌)، سازمان‌ پژوهش‌های‌ علمی‌ و صنعتی‌ و مراکز تحقیقاتی‌ مانند مرکز تحقیقات‌ جهاد کشاورزی‌ همکاری‌ نماید.??ارغ‌التحصیل گرایش پوشاک نیز می‌تواند در یک واحد صنعتی به یاری دانش و توانایی‌هایش، کالایی استاندارد و با کی??یت خوب تولید کند؛ کالایی که در بازار داخلی و حتی خارجی توان رقابت با مدل‌های مشابه را داشته باشد. به همین خاطر بسیاری از واحدهای صنعتی معرو?? تولید پوشاک ایران از ایجاد این گرایش استقبال کرده‌اند.از سوی دیگر، می‌تواند با یک سرمایه نسبتاً کم، یک واحد تولیدی کوچک دایر کند و برای خودش ??عالیت نماید؛ کاری که با توجه به اینکه در ابتدای کار سرمایه نسبتاً کمی می‌خواهد، ارزش ا??زوده بسیاری دارد.

 

دروس اصلی و تخصصی گرایش پوشاک:

شیمی آلی، نقشه‌کشی صنعتی، ریاضیات مهندسی، انواع پارچه، مبانی مهندسی برق، ??یزیک الیا??، تکنولوژی نساجی، تکنیک و تجزیه ??نی با??ت، مکاترونیک، تکمیل کالای نساجی، ??رآیندهای رنگرزی و چاپ، کنترل کی??یت آماری، کنترل کی??یت پوشاک، کاربرد کامپیوتر در پوشاک، اصول حسابداری و هزینه‌یابی، کنترل رنگ در پوشاک، صنعت پوشاک در جهان، مکانیک ساختمانی نخ و پارچه، اصول طراحی پوشاک، کارگاه اصول طراحی پوشاک، اصول برش و دوخت، مدیریت تولید پوشاک، طرح و محاسبه کارخانه پوشاک، تکنولوژی دوزندگی، ایجاد مشاغل کوچک، دینامیک پارچه / ماشین، منسوجات بی‌با??ت، تاریخ لباس در ایران، قوانین کار و روابط صنعتی( بسیاری از درس‎های این رشته همراه با آزمایشگاه یا کارگاه است.)

 

منبع: کتاب آشنایی با رشته های دانشگاهی سازمان سنجش آموزش کشور تالی??: خانم ??یروزه سودایی و نرم ا??زار سامان رشته ی سازمان سنجش